Przed państwem kolejna część cyklu na temat sądownictwa na naszych terenach. Losy wspomnianego sądownictwa przybliża na łamach Nowego Kuriera Mławskiego członek honorowy Zarządu Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej Andrzej Grochowski.
Siedzibą mławskiej władzy sądowniczej był jak dawniej budynek przy ul. Reymonta 3, z przerwą trzymiesięczną, kiedy został zajęty na cele wojskowe. Sądy przeniesiono wtedy na ulicę Lelewela (wówczas Marszałka Rokossowskiego) do gmachu Narodowego Banku Polskiego. Po zakończonej „banicji”, Sąd Grodzki ulokowano w dawnej siedzibie, w parku miejskim w b. popówce.
Pracownicy nie otrzymywali wynagrodzenia
Warunki pracy były bardzo trudne. Brakowało niezbędnego wyposażenia w meble biurowe i materiały piśmienne. Potrzebny sprzęt pozyskiwano za pośrednictwem Rejonowego Urzędu Likwidacyjnego, które pochodziły z tzw. mienia opuszczonego i porzuconego, to znaczy pożydowskiego i poniemieckiego.
Innymi źródłami jego zdobywania były osoby prywatne oraz likwidowane sądy.
Innymi źródłami jego zdobywania były osoby prywatne oraz likwidowane sądy.
Między innymi biurka, fotele i biblioteki, Sąd Okręgowy w Mławie przejął po zlikwidowanym Sądzie Grodzkim w Lidzbarku Welskim. Przybory do pisania pochodziły z zasobów własnych pracowników.
W początkowej fazie działalności pracownicy nie otrzymywali wynagrodzenia. Z upływem czasu wpłaty do kasy sądowej częściowo przeznaczano na płace.
W czerwcu 1945 roku, władze powiatu mławskiego wystosowały do Ministra Sprawiedliwości R.P. memoriał w sprawie restytucji Sądu Okręgowego w Mławie.
W czerwcu 1945 roku, władze powiatu mławskiego wystosowały do Ministra Sprawiedliwości R.P. memoriał w sprawie restytucji Sądu Okręgowego w Mławie.
W pierwszej jego części szczegółowo opisano organizację i funkcjonowanie Sądu Okręgowego w latach 1917-1932, z wyraźną sugestią politycznych przyczyn jego likwidacji. W części drugiej, zawierającej uzasadnienie wniosku wymieniono przesłanki kulturotwórcze, historyczne, polityczne i logistyczne.
Argumenty kulturotwórcze opierające się na tym, że: "w ciągu całego okresu istnienia Sąd Okręgowy w Mławie nie tylko spełniał należycie rolę czynnika utrwalania ładu prawnego, lecz przez swoje skupisko inteligencji pracującej na niwie prawniczej dominował, jako ośrodek myśli i kultury polskiej. Jako czynnik historyczny wskazywano, iż Mława była i jest predystynowana od zarania powstania osad Mazowsza Zawkrzańskiego do roli kierowniczej dla Mazowsza północnego.
Kwestie polityczne powiązano z faktem, iż obecnie leżące przed Sądownictwem Polskim zadanie pacyfikacji i unifikacji prawnej, zacierającej całkowicie bez reszty granicę pruską musi być wykonane, bowiem tego wymaga Polska Racja Stanu.
W ten sposób Młoda Demokracja Polska […] zgrupowana w Stronnictwie PPR, PPS, Stronnictwie Ludowym i Stronnictwie Demokratycznym naprawi i na tym odcinku błędy polityczno-administracyjne rządów sanacji „majowej” jakie przejawiały się w bezmyślnym pod względem politycznym i gospodarczym skasowaniu Sądu Okręgowego w Mławie".
I wreszcie względy logistyczne powinny uwzględnić, że: "stare trakty dróg zbiegających się w Mławie ze wszystkich stron, obecnie utrwalonych jeszcze przez liczne szosy bite i koleje normalne i dojazdowe właśnie do Mławy.
Mława jest już ośrodkiem większym dla całego szeregu instytucji, a pomiędzy innymi: Oddz. Narodowego Banku Polskiego w Mławie, działającego na 7 powiatów okolicznych, Okręgowego Urzędu Monopoli i akcyz i.t.p.
W związku z tym cały szereg osób fizycznych i prawnych odwiedzając Mławę, w sprawach, związanych z działalnością powyższych instytucji jednocześnie będzie mogła załatwiać sprawy swoje, powstałe na tle sporów procesowych, czy to dla uporządkowania prawnego swych spraw. Gdy się weźmie pod uwagę, iż Sąd Okręgowy posiada obecnie dogodny gmach, oraz częściowo już skompletowany skład magistratury i urzędniczy."
Powołanie Sądu Okręgowego w Mławie
Sąd Okręgowy w Mławie powołany został 1 września 1946 r. z właściwością terytorialną na powiaty: ciechanowski, działdowski, makowski, mławski, nidzicki i przasnyski, które były wymienione w końcowej części memoriału.
Prezesami Sądu Okręgowego byli kolejno: p.o. Jan-Norbert Wierzbicki (1.09.1946r.-31.07.1947r.), p.o. Tadeusz Brzeziewicz (1.08.1947r.-1.09.1948r.), Władysław Świątecki (1.09.1948r.-23.09.1949r.), Feliks Bieńkowski do końca funkcjonowania SO w 1950 roku.
Sądem odwoławczym dla Wydziału Zamiejscowego był Sąd Apelacyjny w Warszawie, a dla Sądu Okręgowego w Mławie Sąd Apelacyjny w Olsztynie.
Sędziami Sądu Okręgowego byli: Tadeusz Brzeziewicz (p.o. wiceprezesa), Feliks Bieńkowski, Stanisława Marysiński, vacat na stanowisku sędziego śledczego.
Kierownikiem sekretariatu prezydialnego był Antoni Zawodniak, Jan Łęski kierownikiem sekretariatu oraz p.o. notariuszy Mieczysław Ganszer i Michał Przybora.
Kierownikiem sekretariatu prezydialnego był Antoni Zawodniak, Jan Łęski kierownikiem sekretariatu oraz p.o. notariuszy Mieczysław Ganszer i Michał Przybora.
Przeważały wyroki od 3 do 5 lat więzienia
W latach 1945-1950 Wydział Karny Sądu Okręgowego rozpatrywał sprawy przeciwko osobom, które popełniły przestępstwa przeciwko narodowi polskiemu w czasie okupacji niemieckiej.
W szczególności oskarżeniu podlegały osoby wpisane na niemieckie listy narodowe, należały do niemieckich organizacji politycznych i wojskowych, współpracowały z władzą niemiecką i z tajną policją.
W jednym z aktów oskarżenia napisano: „działał na szkodę polskiej ludności cywilnej, współpracując z okupantem. Znęcał się nad podległymi robotnikami i jeńcami wojennymi [….] doprowadził do wysłania jednego z Polaków do obozu koncentracyjnego”.
Podstawę oskarżenia stanowiły dekrety PKWN z dnia 31 sierpnia 1944 r. i 28 czerwca 1946 r. Zasądzano kary od 1 roku więzienia nawet do kary śmierci.
Jednak przeważały wyroki od 3 do 5 lat pozbawienia wolności.
Jednak przeważały wyroki od 3 do 5 lat pozbawienia wolności.
Równie interesujące, aczkolwiek bardzo nieliczne były sprawy z dekretu z dnia 13 czerwca 1946 roku dotyczące przestępstw popełnionych przeciwko władzy ludowej, czyli okresu zwalczania tzw. band i utrwalania władzy ludowej.
W sprawach cywilnych do ciekawszych zaliczyć należy rozprawy o przywłaszczenie mienia poniemieckiego i jego wywóz z ziem odzyskanych, a także akta spraw o przejęcie na Skarb Państwa majątków i nieruchomości rolnych na podstawie dekretu z 6 września 1944 roku o przeprowadzeniu reformy rolnej oraz o przepisanie prawa własności nabywców przydzielonych działek.
Upaństwowiono majątki ziemskie należące do zdrajców narodu, obywateli III Rzeszy i polskich narodowości niemieckiej i pozostałe, przekraczające 100 hektarów powierzchni lub 50 hektarów użytków rolnych.
Pokreślić wypada, iż przejęcie nastąpiło bez żadnego odszkodowania dla byłych właścicieli, natomiast nabywcy przydzielonych z parcelacji działek musieli spłacać ją w zbożu, w ratach rozłożonych na 10 lub więcej lat.
Szerzenie znajomości zasad socjalizmu naukowego
W latach 1945-1951 funkcjonował przy sądzie w Mławie Oddział Okręgowy Związku Zawodowego Pracowników Sądowych i Prokuratorskich. Zachowane w mławskim archiwum akta zarządu związku dokumentują dużą aktywność w realizowaniu zadań politycznych wyznaczonych przez przedstawicieli władzy państwowej podczas zjazdu założycielskiego w Łodzi w 1945 roku.
Przyjęty na zebraniu zarządu 12 grudnia 1949 roku porządek obrad przewidywał między innymi powzięcie zobowiązań w związku z 70. rocznicą urodzin Józefa Stalina, nawiązanie łączności z Powiatowym Komitetem Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej oraz formy uczczenia 70. rocznicy urodzin Józefa Stalina.
Realizacja ostatniego punktu przewidywała uroczystą akademię z referatem sędziego Kazimierza Ochli pt. „Działalność i walka Józefa Stalina o zbudowanie socjalizmu”. Zebranie ogólne członków w październiku 1949 r. poświęcone było walce o pokój z okazji Międzynarodowego Dnia Pokoju.
Kierownik Sądu Grodzkiego Kazimierz Ochla wygłosił referat, po czym podjęto zobowiązania i rezolucję. Dotyczyły nauki języka rosyjskiego, współpracy z kołem TPPR oraz pogłębiania przyjaźni polsko-radzieckiej i z narodami obozu pokoju.
Natomiast rezolucja zapowiadała szerzenie znajomości zasad socjalizmu naukowego, popularyzację idei przyjaźni polsko-radzieckiej, odpieranie przez masy pracujące ataku świata imperialistyczno-kapitalistycznego na pokój.
Dużą aktywność związkowcy wymiaru sprawiedliwości w Mławie przejawiali także w walce z kościołem rzymskokatolickim. Wygłaszano referaty i podejmowano rezolucje w sprawie zaprzestania nieprzyjaznej działalności kleru wobec rządu i państwa ludowego, oskarżano księży o współpracę z przestępczymi i antypaństwowymi organizacjami oraz antypolską działalność Watykanu.
c.d.n.
Andrzej Grochowski, członek honorowy Zarządu Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej
c.d.n.
Andrzej Grochowski, członek honorowy Zarządu Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej
Komentarze (0) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Dodaj komentarz Odśwież
Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez