środa, 29 listopada 2023. Imieniny Błażeja, Margerity, Saturnina

TRUDNA DROGA PO WIEDZĘ (cz. 3.)

2022-02-14 09:30:00 (ost. akt: 2022-02-14 09:51:40)
Szkoła Handlowa

Szkoła Handlowa

Autor zdjęcia: Zdjęcia ze zbiorów Jarosława Janiszewskiego

Podziel się:

Dzisiaj trzecia i zarazem ostatnia część cyklu tekstów pt. "Trudna droga po wiedzę" autorstwa Janusza Grochowskiego, skarbnika Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej, którzy przybliżył nam historię lokalnego szkolnictwa.

3 marca 1905 roku założyciele szkoły handlowej zebrali się celem dokonania wyborów uzupełniających do Rady Opiekuńczej. Zgodnie bowiem z zawiadomieniem przesłanym przez Ministerstwo Skarbu tylko kandydatury B. Klickiego i Rzymowskiego uzyskały akceptację władz.

Przekazanie budynków po monopolu spirytusowym

Od tego momentu w radzie działalność podjęli: Tadeusz Rudowski, Ignacy Bojanowski, Józef Marszewski, Nostitz-Jackowski.

Leszek Andrzej Arent, opisując okoliczności występujące w pracach na rzecz doprowadzenia do szczęśliwego finału tego wyjątkowego zadania, podkreślił:

"Organizatorzy szkoły handlowej musieli pokonać wiele rodzących się trudności, tych które można było przewidzieć, jak też tych niespodziewanych. Jedną z nich były zabiegi, które trzeba było czynić w Petersburgu. Należało dotrzeć do odpowiednio przychylnie nastawionych osobistości i przekonać je do projektu. Niespodziewane trudności sprawiała społeczność rosyjska w Mławie, która chciała powołać w budynkach dawnego monopolu rosyjską szkołę dla straży granicznej.
Pierwotnie w szkole handlowej miał obowiązywać rosyjski język wykładowy, ale po uzyskaniu zgody na język polski w Królestwie Polskim, minister skarbu cofnął przekazanie budynków po monopolu szkole polskiej. Tylko dzięki niezmordowanej energii Bronisława Klickiego udało się decyzję ministra cofnąć."

W październiku 1905 roku władze miasta oficjalnie przekazały Radzie Opiekuńczej budynki zajmowane wcześniej przez monopol spirytusowy.
Jednym z ważnych zadań Rady było dokonanie wyboru na stanowisko dyrektora szkoły, którym został Edmund Fankanowski.

3 września 1906 roku nadszedł długo oczekiwany moment uroczystego rozpoczęcia pierwszego roku nauczania w mławskiej szkole. Od tego momentu 33 uczniów klasy wstępnej, 40 klasy pierwszej, 46 klasy drugiej oraz 37 w klasie trzeciej rozpoczęło naukę.

Za prawidłowy proces kształcenia młodzieży odpowiadało dziewięciu nauczycieli. W związku z otwarciem tej szkoły „Kurier Warszawski” w korespondencji z Mławy podkreślił:

"W sprawie nowo otworzonej w naszem mieście szkoły handlowej z wykładami w języku polskim, należy zaznaczyć iż tymczasem otworzono wstępną, 1, 2, i 3 klasę. Wpis wynosi we wstępnej 60 rb., a w innych klasach po 100 rb. rocznie. Wszystkie miejsca zajęto jeszcze przed otwarciem szkoły. Mnóstwo nowych podań o przyjęcie kandydatów odrzucono. Uczelnia mieści się w obszernym gmachu murowanym, przerobionym z zakładów rządowych pomonopolowych, które ministerium skarbu ofiarowało na rzecz miasta. Cały personel nauczycielski zajmuje mieszkania w tychże zabudowaniach stojących rzędem tuż za szkołą. Stancji dla uczniów natworzyło się w mieście więcej niż potrzeba."

Pierwsi absolwenci Szkoły Handlowej

W następnych latach szkoła wzbogacała się o kolejną klasę, aby w roku szkolnym 1910/1911 otworzyć klasę siódmą.

Na zakończenie tegoż roku siedmiu uczniów otrzymało świadectwo ukończenia Szkoły Handlowej w Mławie. W gronie pierwszych absolwentów znaleźli się: Jan Bojanowski, Stanisław Bojanowski, Karol Polczoch, Jan Rzymowski, Władysław Strupczewski, Zygmunt Świątkowski i Zygmunt Wajs.

Po zakończeniu roku szkolnego 1913/1914 mury mławskiej uczelni opuściło jedenastu wychowanków: Tadeusz Bojanowski, Jan Hińczewski, Eugeniusz Klicki, Eugeniusz Kłoczewski, Stefan Krajewski, Bogdan de Nizo, Bolesław Przegaliński, Zygmunt Urban, Jan Wieluński, Joachim Wasilewski.

Na fali strajku szkolnego z roku 1905 i rozluźnienia polityki oświatowej ze strony zaborcy, w maju 1905 odbyło się zebranie powołujące do życia Polską Macierz Szkolną, która według pierwotnych ustaleń miała być organizacją działającą poufnie.

Uwzględniając jednak zapisy zawarte w ukazie carskim z 30 października 1905 roku, władze Macierzy Szkolnej w roku 1906 wystąpiły o jej zalegalizowanie.

Do głównych zadań tej organizacji należało: zakładanie i prowadzenie instytucji wychowawczo – oświatowych, ochronek, szkół powszechnych, seminariów nauczycielskich, szkół średnich i wyższych, organizowanie czytelni, bibliotek, uniwersytetów ludowych, urządzanie odczytów, wykładów, pogadanek, przedstawień, wydawanie i upowszechnianie książek.

Nowa organizacja bardzo szybko znalazła uznanie i poparcie dla swoich działań ze strony mieszkańców Mławy i okolic. Na łamach „Gazety Polskiej” można przeczytać, że jeszcze przed oficjalnym powołaniem władz „Macierzy” w mieście, grupa robotników i rzemieślników zebrała kwotę ponad 11 rubli i przekazała ją Zuzannie Morawskiej, z prośbą o utworzenie szkoły dla analfabetów. Podobnie postąpiła mieszkanka Wólki, Maria Michałowska, przekazując na ręce literatki kwotę 25 rubli.

Koło Macierzy Szkolnej

Powołanie koła Macierzy Szkolnej w mieście nastąpiło 3 lipca 1906 roku, a jego pracami na początkowym etapie kierował tymczasowy zarząd w składzie: Zuzanna Morawska – prezes, ks. Kanonik Jankowski, proboszcz z Wieczfni – wiceprezes, T. Rudowski z Rumoki – sekretarz, dr Korzybski – skarbnik, Kierski, mieszczanin z Mławy i Panfil, włościan z Kowalewka – buchalterzy.

Na początku sierpnia 1906 roku „Gazeta Polska” zamieściła następującą informację: "Dnia 22 lipca odbyło się ogólne zebranie członków założycieli tutejszej Macierzy, których jest około 300. Do Zarządu powołano: prof. Chaniewskiego z Radzimowic – prezes, Z. Morawska – literatka – zastępczyni, Grzeliński dr weterynarii – skarbnik, Bońkowski, nauczyciel szkoły elementarnej w Mławie – sekretarz, członkowie: ks. Werner z Sarnowa, Fankanowski – dyrektor szkoły handlowej w Mławie. Na zastępców: dr Bieńkiewicza z Mławy i pannę Nostitz Jackowską z Bogurzyna. Komisję będą stanowili włościanie po jednym z każdej gminy i dwóch mieszczan z Mławy. Zarząd zebrany 27 lipca postanowił rozesłać do komisji rewizyjnej listy w celu jednania nowych , będą rozdane skarbonki, do których wpływające grosze powiększą szczupłe dotąd fundusze tutejszej Macierzy. Zarząd postanowił od jesieni: 1/założyć szkołę dla analfabetów czytelnię w Mławie, 2/ domy ludowe i czytelnie po parafiach oraz urządzać odczyty w miarę możności, 3/ założyć choćby jedną ochronkę w połączeniu ze szkołą w miejscu pozbawionem nauczania."

Powołanie Zarządu Okręgowego PMS

15 lutego 1907 roku doszło ponadto do powołania Zarządu Okręgowego PMS. Działał on w składzie: dr Bieńkiewicz – przewodniczący, Zawistowski – sekretarz, Grzeliński – skarbnik oraz Fankanowski, Grotowski, Klicki, Korzybski, ks. Mieczkowski i Rudowski – członkowie. W ramach tego okręgu działalność prowadziło 19 kół. Jedno z nich w roku 1907 powołali mieszkańcy Wólki, a jego poczynaniami kierował zarząd w składzie: Dutkiewicz, Bitsekana, Orłowski, Fiodorowicz, Milewski i Deorowicz.

Działania zarządu wsparte przez lokalną społeczność doprowadziły m.in. do powstania szkoły dla dzieci, które nie mogły skorzystać z dobrodziejstw szkoły kolejowej. Mieściła się w prywatnych izbach, kontynuując swoją działalność nawet w okresie I wojny światowej.

Lucjan Czerwiński w końcowej części przywoływanego już wcześniej artykułu podkreślił:
"Z tego co poprzednio powiedziano o szkołach wynika, że w Mławie były w 1914 roku następujące zakłady naukowe: 7–io klasowa Szkoła Handlowa (męska), również 7–io klasowa Pensja Antoniny Mrozowskiej (żeńska), 2 – klasowa szkoła powszechna, 6 szkół początkowych powszechnych i kilka chederów. W szkołach tych było łącznie dwudziestu paru nauczycieli (niektórzy wykładali w obu szkołach średnich), a uczniów razem niespełna 500."

Uwzględniając systematyczny wzrost liczby mieszkańców Mławy, notowany szczególnie po roku 1877, a wynoszący 17.000 w okresie poprzedzającym wybuch I wojny światowej, należy przyjąć, że grupa analfabetów, przy wskazanej wyżej liczbie uczniów, musiała ulec zwiększeniu.
Janusz Grochowski, skarbnik Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej


Komentarze (0) pokaż wszystkie komentarze w serwisie

Dodaj komentarz Odśwież

Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez FB