Dzisiaj trzecia i zarazem ostatnia część cyklu tekstów pt. "Trudna droga po wiedzę" autorstwa Janusza Grochowskiego, skarbnika Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej, którzy przybliżył nam historię lokalnego szkolnictwa.
3 marca 1905 roku założyciele szkoły handlowej zebrali się celem dokonania wyborów uzupełniających do Rady Opiekuńczej. Zgodnie bowiem z zawiadomieniem przesłanym przez Ministerstwo Skarbu tylko kandydatury B. Klickiego i Rzymowskiego uzyskały akceptację władz.
Przekazanie budynków po monopolu spirytusowym
Od tego momentu w radzie działalność podjęli: Tadeusz Rudowski, Ignacy Bojanowski, Józef Marszewski, Nostitz-Jackowski.
Leszek Andrzej Arent, opisując okoliczności występujące w pracach na rzecz doprowadzenia do szczęśliwego finału tego wyjątkowego zadania, podkreślił:
"Organizatorzy szkoły handlowej musieli pokonać wiele rodzących się trudności, tych które można było przewidzieć, jak też tych niespodziewanych. Jedną z nich były zabiegi, które trzeba było czynić w Petersburgu. Należało dotrzeć do odpowiednio przychylnie nastawionych osobistości i przekonać je do projektu. Niespodziewane trudności sprawiała społeczność rosyjska w Mławie, która chciała powołać w budynkach dawnego monopolu rosyjską szkołę dla straży granicznej.
Pierwotnie w szkole handlowej miał obowiązywać rosyjski język wykładowy, ale po uzyskaniu zgody na język polski w Królestwie Polskim, minister skarbu cofnął przekazanie budynków po monopolu szkole polskiej. Tylko dzięki niezmordowanej energii Bronisława Klickiego udało się decyzję ministra cofnąć."
Pierwotnie w szkole handlowej miał obowiązywać rosyjski język wykładowy, ale po uzyskaniu zgody na język polski w Królestwie Polskim, minister skarbu cofnął przekazanie budynków po monopolu szkole polskiej. Tylko dzięki niezmordowanej energii Bronisława Klickiego udało się decyzję ministra cofnąć."
W październiku 1905 roku władze miasta oficjalnie przekazały Radzie Opiekuńczej budynki zajmowane wcześniej przez monopol spirytusowy.
Jednym z ważnych zadań Rady było dokonanie wyboru na stanowisko dyrektora szkoły, którym został Edmund Fankanowski.
Jednym z ważnych zadań Rady było dokonanie wyboru na stanowisko dyrektora szkoły, którym został Edmund Fankanowski.
3 września 1906 roku nadszedł długo oczekiwany moment uroczystego rozpoczęcia pierwszego roku nauczania w mławskiej szkole. Od tego momentu 33 uczniów klasy wstępnej, 40 klasy pierwszej, 46 klasy drugiej oraz 37 w klasie trzeciej rozpoczęło naukę.
Za prawidłowy proces kształcenia młodzieży odpowiadało dziewięciu nauczycieli. W związku z otwarciem tej szkoły „Kurier Warszawski” w korespondencji z Mławy podkreślił:
"W sprawie nowo otworzonej w naszem mieście szkoły handlowej z wykładami w języku polskim, należy zaznaczyć iż tymczasem otworzono wstępną, 1, 2, i 3 klasę. Wpis wynosi we wstępnej 60 rb., a w innych klasach po 100 rb. rocznie. Wszystkie miejsca zajęto jeszcze przed otwarciem szkoły. Mnóstwo nowych podań o przyjęcie kandydatów odrzucono. Uczelnia mieści się w obszernym gmachu murowanym, przerobionym z zakładów rządowych pomonopolowych, które ministerium skarbu ofiarowało na rzecz miasta. Cały personel nauczycielski zajmuje mieszkania w tychże zabudowaniach stojących rzędem tuż za szkołą. Stancji dla uczniów natworzyło się w mieście więcej niż potrzeba."
Pierwsi absolwenci Szkoły Handlowej
W następnych latach szkoła wzbogacała się o kolejną klasę, aby w roku szkolnym 1910/1911 otworzyć klasę siódmą.
Na zakończenie tegoż roku siedmiu uczniów otrzymało świadectwo ukończenia Szkoły Handlowej w Mławie. W gronie pierwszych absolwentów znaleźli się: Jan Bojanowski, Stanisław Bojanowski, Karol Polczoch, Jan Rzymowski, Władysław Strupczewski, Zygmunt Świątkowski i Zygmunt Wajs.
Po zakończeniu roku szkolnego 1913/1914 mury mławskiej uczelni opuściło jedenastu wychowanków: Tadeusz Bojanowski, Jan Hińczewski, Eugeniusz Klicki, Eugeniusz Kłoczewski, Stefan Krajewski, Bogdan de Nizo, Bolesław Przegaliński, Zygmunt Urban, Jan Wieluński, Joachim Wasilewski.
Na fali strajku szkolnego z roku 1905 i rozluźnienia polityki oświatowej ze strony zaborcy, w maju 1905 odbyło się zebranie powołujące do życia Polską Macierz Szkolną, która według pierwotnych ustaleń miała być organizacją działającą poufnie.
Uwzględniając jednak zapisy zawarte w ukazie carskim z 30 października 1905 roku, władze Macierzy Szkolnej w roku 1906 wystąpiły o jej zalegalizowanie.
Do głównych zadań tej organizacji należało: zakładanie i prowadzenie instytucji wychowawczo – oświatowych, ochronek, szkół powszechnych, seminariów nauczycielskich, szkół średnich i wyższych, organizowanie czytelni, bibliotek, uniwersytetów ludowych, urządzanie odczytów, wykładów, pogadanek, przedstawień, wydawanie i upowszechnianie książek.
Nowa organizacja bardzo szybko znalazła uznanie i poparcie dla swoich działań ze strony mieszkańców Mławy i okolic. Na łamach „Gazety Polskiej” można przeczytać, że jeszcze przed oficjalnym powołaniem władz „Macierzy” w mieście, grupa robotników i rzemieślników zebrała kwotę ponad 11 rubli i przekazała ją Zuzannie Morawskiej, z prośbą o utworzenie szkoły dla analfabetów. Podobnie postąpiła mieszkanka Wólki, Maria Michałowska, przekazując na ręce literatki kwotę 25 rubli.
Koło Macierzy Szkolnej
Powołanie koła Macierzy Szkolnej w mieście nastąpiło 3 lipca 1906 roku, a jego pracami na początkowym etapie kierował tymczasowy zarząd w składzie: Zuzanna Morawska – prezes, ks. Kanonik Jankowski, proboszcz z Wieczfni – wiceprezes, T. Rudowski z Rumoki – sekretarz, dr Korzybski – skarbnik, Kierski, mieszczanin z Mławy i Panfil, włościan z Kowalewka – buchalterzy.
Na początku sierpnia 1906 roku „Gazeta Polska” zamieściła następującą informację: "Dnia 22 lipca odbyło się ogólne zebranie członków założycieli tutejszej Macierzy, których jest około 300. Do Zarządu powołano: prof. Chaniewskiego z Radzimowic – prezes, Z. Morawska – literatka – zastępczyni, Grzeliński dr weterynarii – skarbnik, Bońkowski, nauczyciel szkoły elementarnej w Mławie – sekretarz, członkowie: ks. Werner z Sarnowa, Fankanowski – dyrektor szkoły handlowej w Mławie. Na zastępców: dr Bieńkiewicza z Mławy i pannę Nostitz Jackowską z Bogurzyna. Komisję będą stanowili włościanie po jednym z każdej gminy i dwóch mieszczan z Mławy. Zarząd zebrany 27 lipca postanowił rozesłać do komisji rewizyjnej listy w celu jednania nowych , będą rozdane skarbonki, do których wpływające grosze powiększą szczupłe dotąd fundusze tutejszej Macierzy. Zarząd postanowił od jesieni: 1/założyć szkołę dla analfabetów czytelnię w Mławie, 2/ domy ludowe i czytelnie po parafiach oraz urządzać odczyty w miarę możności, 3/ założyć choćby jedną ochronkę w połączeniu ze szkołą w miejscu pozbawionem nauczania."
Powołanie Zarządu Okręgowego PMS
15 lutego 1907 roku doszło ponadto do powołania Zarządu Okręgowego PMS. Działał on w składzie: dr Bieńkiewicz – przewodniczący, Zawistowski – sekretarz, Grzeliński – skarbnik oraz Fankanowski, Grotowski, Klicki, Korzybski, ks. Mieczkowski i Rudowski – członkowie. W ramach tego okręgu działalność prowadziło 19 kół. Jedno z nich w roku 1907 powołali mieszkańcy Wólki, a jego poczynaniami kierował zarząd w składzie: Dutkiewicz, Bitsekana, Orłowski, Fiodorowicz, Milewski i Deorowicz.
Działania zarządu wsparte przez lokalną społeczność doprowadziły m.in. do powstania szkoły dla dzieci, które nie mogły skorzystać z dobrodziejstw szkoły kolejowej. Mieściła się w prywatnych izbach, kontynuując swoją działalność nawet w okresie I wojny światowej.
Lucjan Czerwiński w końcowej części przywoływanego już wcześniej artykułu podkreślił:
"Z tego co poprzednio powiedziano o szkołach wynika, że w Mławie były w 1914 roku następujące zakłady naukowe: 7–io klasowa Szkoła Handlowa (męska), również 7–io klasowa Pensja Antoniny Mrozowskiej (żeńska), 2 – klasowa szkoła powszechna, 6 szkół początkowych powszechnych i kilka chederów. W szkołach tych było łącznie dwudziestu paru nauczycieli (niektórzy wykładali w obu szkołach średnich), a uczniów razem niespełna 500."
"Z tego co poprzednio powiedziano o szkołach wynika, że w Mławie były w 1914 roku następujące zakłady naukowe: 7–io klasowa Szkoła Handlowa (męska), również 7–io klasowa Pensja Antoniny Mrozowskiej (żeńska), 2 – klasowa szkoła powszechna, 6 szkół początkowych powszechnych i kilka chederów. W szkołach tych było łącznie dwudziestu paru nauczycieli (niektórzy wykładali w obu szkołach średnich), a uczniów razem niespełna 500."
Uwzględniając systematyczny wzrost liczby mieszkańców Mławy, notowany szczególnie po roku 1877, a wynoszący 17.000 w okresie poprzedzającym wybuch I wojny światowej, należy przyjąć, że grupa analfabetów, przy wskazanej wyżej liczbie uczniów, musiała ulec zwiększeniu.
Janusz Grochowski, skarbnik Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej
Janusz Grochowski, skarbnik Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej
Komentarze (0) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Dodaj komentarz Odśwież
Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez