środa, 4 grudnia 2024. Imieniny Barbary, Hieronima, Krystiana

O historii mławskiego parku

2021-08-01 14:24:13 (ost. akt: 2021-08-02 09:29:50)
Cerkiew św. Jerzego

Cerkiew św. Jerzego

Autor zdjęcia: Fot. Zdjęcia ze zbiorów autora i Grupy Nieformalnej Mława Miasto Zabytkowe

Podziel się:

O historii jednego z najpiękniejszych miejsc w Mławie - parku miejskiego pisze dzisiaj dla Was dr Leszek Arent, wiceprezes Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej.

Spacerując po mławskim parku, który jest jednym z piękniejszych, a równocześnie dużym kompleksem zieleni  w środku miasta, warto zapoznać się z jego historią. Kryje ona wiele tajemnic i  zapomnianych ciekawostek, o których warto wiedzieć.

Plac targowy, sady i pola

Pierwotnie teren obecnego parku przeznaczony został na plac targowy, który znajdował w zachodniej części miasta, ale już na jego obrzeżach. Było tu zaledwie tylko kilka budynków. Wyróżnił się swoją wielkością spichlerz.

Dalej już były tylko sady i  pola. Plac targowy przecinała ukośnie ulica, a raczej polna droga zwana Bagnem, biegnąca od strony spichlerza i skręcająca w obecną ulicę Kościuszki.

Władze carskie postanowiły wybudować w tym miejscu cerkiew, będącą symbolem rosyjskiego panowania w powiatowym mieście Mławie.

Miała ona służyć społeczności  wyznania prawosławnego, zapewniając jej od 1879 roku dostęp do uczestniczenia w nabożeństwach, które wspólnotę integrowały.

Pierwotnie projektowano usytuowanie cerkwi w przebudowanym budynku poklasztornym, znajdującym się przy rynku miejskim, prawie naprzeciwko  głównego wyjścia do kościoła parafialnego.

Projekt ten nie znalazł uznania, ze względu na brak możliwości wybudowania dostatecznie dużego gmachu, który  powinien być nie niższy niż kościół katolicki.

Budowa cerkwi św. Jerzego Zdobywcy

Pod budowę bardziej okazałego gmachu cerkiewnego już w 1875 roku wybrano plac znajdujący się na przedłużeniu ulicy Nowej, obecnie 3 Maja.

Pierwsze prace związane z budową cerkwi rozpoczęto 14 września 1877 roku, według projektu architekta Trusowa. 28 października 1879 roku nastąpiła konsekracja cerkwi pod wezwaniem św. Jerzego Zdobywcy, znajdującej się pośrodku obszernego placu.

Murowana cerkiew została wybudowana w miejscu obecnej fontanny z rzeźbą legendarnej Mławy. Obok niej wybudowano również dzwonnicę, do której dzwon o wadze 800 kilogramów ufundowany został przez oddział moskiewskich celników.

W budynku mogło się pomieścić jednorazowo około 350 wiernych. W tym miejscu warto dodać, że parafia prawosławna liczyła w owym czasie około 1250 wiernych, którzy mieszkali również poza Mławą.

Na zapleczu znajdował się budynek mieszkalny dla księdza prawosławnego, zwany potocznie „popówką”.

Zachodnią część obszernego placu ogrodzono, przeznaczając na teren parafialny, w którym znajdował się ogród. Od strony wschodniej umieszczona została brama wjazdowa i futra wejściowa.

Tu też kończyła się szeroka aleja, wysadzana podwójnymi rzędami kasztanów, będąca przedłużeniem ulicy Nowej. 

Gruntownie przebudowana łączyła rynek miejski, tworząc perspektywę komunikacyjną z widokiem na cerkiew – symbol prawosławia i rosyjskiej władzy.

Ogród spacerowy

Wybudowanie w zachodniej części miasta cerkwi i łączącej ją alei z podwójnym rzędem drzew kasztanowych, wytyczyło po jej obu stronach puste place, które zostały wkrótce zagospodarowane. 

Teren po lewej stronie od alei został przeznaczony na ogród spacerowy. Z inicjatywy rosyjskiego naczelnika powiatu mławskiego  – Gorodeckiego  w 1897 roku otwarty został ogród miejski.

Gorodeckij to – jak go określił Józef Ostaszewski w pracy o mławskiej „Lutni” – „typowy Rosjanin, łapownik, lecz dobroduszny moskal [ …] rządził w Mławie jako typowy satrapa, czyli robił co chciał.

Brał od Żydów łapówki, ale obracał pieniądze na cele towarzyskie: urządzał przyjęcia, chciał jednoczyć towarzystwo i dbał, żeby wszyscy się dobrze bawili.[…] Goredeckij nie był zawziętym polakożercą”.

Na ogrodzonym terenie wytyczono alejki, trawniki obsadzono specjalnie dobranymi drzewami i krzewami, starannie je pielęgnując.

Pośrodku ogrodu zbudowano drewniany pawilon, w którym zapewne można było nabyć napoje chłodzące lub różnego rodzaju słodycze. Przetrwał on, w nieco zmienionej formie od pierwotnego, do lat sześćdziesiątych XX wieku.

Do 1914 roku był to „salon Mławy” nazwany ogrodem spacerowym, w późniejszych okresie potocznie nazywano go parkiem, jak podkreślił Ostaszewski „widocznie z powodu jego rozległości”.

Na jego terenie odbywały się loterie  fantowe, zabawy i intymne spacery wieczorową porą, w trakcie których miło i przyjemnie spędzano czas. Z ogrodu do 1914 roku nie mogli korzystać mławscy Żydzi.

Powiększenie parku

W okresie pierwszej okupacji niemieckiej, czyli w latach 1915 – 1918, park został poważnie powiększony, poprzez włączenie terenu po prawej stronie od alei kasztanowej, na którym znajdował się Nowy Rynek.

Był  to niezabrukowany plac, na którym odbywał się handel różnymi towarami, służył również jako plac ćwiczeń wojskowych. W 1917 roku wytyczone zostały alejki, posadzono krzewy i drzewa iglaste.

Władze okupacyjne zdecydowały również o likwidacji alei do cerkwi, na której założono kwietniki. W ten sposób likwidowano dostęp do budynku cerkiewnego. 
Po tych zmianach park nabrał kształtu prostokąta, ale jeszcze bez terenu należącego do cerkwi.

Warto też wspomnieć. że na dość szerokiej alei prowadzącej do cerkwi, w czasach carskich odbywały się uroczystości związane z rosyjskimi świętami: imieninami rodziny carskiej, ważnymi rocznicami, polegające głównie na paradach wojskowych, oddawaniu salw armatnich.

Klomb zamiast cerkwi

Dopiero po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku władze miasta dokonały zasadniczych zmian w jego kształcie architektonicznym. Rozebranie cerkwi w 1925 roku – symbolu rządów carskich przez ponad 120 lat, zdecydowanie wpłynęło na jego wielkość.

Teren po cerkiewny został włączony do parku. W miejscu gdzie znajdował się budynek cerkwi zrobiono klomb w kształcie równoramiennego krzyża.
Jak głosi legenda forma klombu została uzgodniona z księdzem prawosławnym, który otrzymał taką obietnicę podczas odświecenia cerkwi.

Już po drugiej wojnie światowej w środku klombu wybudowano prostą fontannę. Rozebrano też ogrodzenie cerkiewne. Pozostał tylko budynek księdza prawosławnego zwany od dawna „popówką”, w którym w okresie międzywojennym mieścił się sąd grodzki.

W latach trzydziestych park został częściowo oświetlony, a przed wybuchem drugiej wojny światowej przy głównej bramie zainstalowany został odbiornik radiowy.

Dąb Wolności i cztery brzozy

W  parku znajduje się kilka miejsc mających symboliczne znaczenie, a także niecodzienną historię. Jednym z nich jest posadzony 3 maja 1919 roku „Dąb Wolności” – symbol odrodzonej Polski, po drugiej wojnie światowej przemianowany na „Dąb Niepodległości”.

W 1988 roku z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej obok dębu posadowiono głaz z tablicą mówiącą o tym wydarzeniu w dziejach Polski.

Kolejnym były 4  stare brzozy, w miejscu których bolszewicy okupujący przez 10 dni Mławę w 1920 roku, pochowali z wielką ostentacją swoich ważnych oficerów, poległych w czasie zdobywania miasta.

Po zakończeniu okupacji bolszewickiej w mieście, ciała poległych  zostały ekshumowane i pochowane na cmentarzu prawosławnym.

Podobną rolę, ale już po drugiej wojnie światowej, na polecenie sowieckiego komendanta miasta – majora Czerkasowa środkowa część parku, dawna aleja cerkiewna, została przeznaczona na miejsce pochówku 32 oficerów sowieckich i kilku kobiet służących w wojsku.

Ten niewielki cmentarzyk ciągnął się za obeliskiem do środka parku. Został zlikwidowany w 1949 roku.

Park imieniem Józefa Stalina

Obelisk poświęcony chwale sowieckich bohaterów poległych w walkach o wolność Związku Sowieckiego i Polski został odsłonięty 1 maja 1945 roku.

Przetrwał w parku, usytuowany na początku dawnej alei cerkiewnej, do 1990 roku, kiedy to decyzją Rady Miasta z 28 września został usunięty.

W 1946 roku obelisk został uszkodzony przez 3 mławskich licealistów, którzy w nocy 14 listopada zrzucili z jego zwieńczenia gwiazdę i uszkodzili tym samym kilka nagrobków.

Za swój czym, który uważali za patriotyczny, otrzymali bardzo wysokie kary, od 3 do 7 lat pozbawienia wolności. Ponadto zerwali z bramy wejściowej tablicę z napisem „Park im. Józefa Stalina”.

Na dawnej głównej alei, nieco w głębi, został odsłonięty 8 listopada 1998 roku w przeddzień święta niepodległości pomnik Marszałka Józefa Piłsudskiego – jednego z głównych twórców odrodzenia Polski po 123 latach zaborów.

Od 1935 roku patronem parku miejskiego został właśnie  Marszałek Józef Piłsudski. 

Po drugiej wojnie światowej park nazwany został  imieniem Józefa Stalina. Od 1956 roku po okresie „odwilży”, został przemianowany na „Dąbrowszczaków”.

Obecnie ponownie patronem parku jest Marszałek Józef Piłsudski.
Dr Leszek Arent, wiceprezes Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mławskiej.



Komentarze (0) pokaż wszystkie komentarze w serwisie

Dodaj komentarz Odśwież

Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez FB