Warto zobaczyć: dworek w Bogurzynie

W odległości 11 kilometrów na południe od Mławy, jadąc w stronę Szreńska, znajduje się duża parafialna wieś Bogurzyn. Pierwsza pisana wzmianka o miejscowości pochodzi z 1391 roku.

W 1411 r. wymienia się jako Bogusino. Inne, późniejsze zapisy to: Bogonino, Bogumino, Boguszyno. Etymologia nazwy wsi pochodzi od imienia Bogura. Od niego powstało nazwisko pierwszych właścicieli Bogurskich, później Bogurzyńskich. Jeszcze w 1775 r. wymienia się szlachcica o nazwisku Bogurski. Z dóbr Bogurzyn w 1468 r. wyodrębniono Bogurzynek. Obie miejscowości były własnością szlachecką.

Od końca XVII w. do 1775 r. Bogurzyn był własnością kościelną i należał do Jezuitów. Po tej dacie stał się ponownie własnością szlachecką. Następnie do 1806 r. własność Szymona Kowalewskiego, później w posiadaniu Franciszka Borgiusza, Leona Kowalewskiego i Ignacego Nosarzewskiego, zaś do 1864 r. w rękach rodziny Jackowskich, następnie Rapackich i ponownie Jackowskich.

Jak podaje „Słownik Królestwa Polskiego” Bogurzyn w roku 1885 był wsią bardzo ludną. We dworze i w części folwarcznej mieszkały 52 osoby, we włościańskiej 135 osób. Spośród nich czytać umiało jedynie 23 mężczyzn i 32 kobiety, zaś czytać i pisać zaledwie 20 osób obojga płci. W Bogurzynku w tym samym roku mieszkały 262 osoby.

W 1913 r. 420 hektarowy majątek kupił Michał Rudowski (1876-1919) syn Szymona – dziedzica Rumoki. Oprócz Bogurzyna posiadał 480 hektarowy majątek na Grzebsku. Umierając zapisał żonie, Bronisławie z Miecznikowskich, Bogurzyn zaś Grzebsk sześciorgu dzieciom. Wdowa ponownie wyszła za mąż za Feliksa Lasotę, który do 1938 r. (w tym roku zmarł) gospodarował w Bogurzynie i Grzebsku. Ciekawym jest to, iż jako nieliczny w okolicy w 1934 r. posiadał samochód osobowy (nr 63068).

Po jego śmierci syn Bronisławy z pierwszego małżeństwa, Szymon Rudowski, pomagał matce zarządzać majątkiem. Wtedy to na szeroką skalę uprawiano buraki cukrowe. Dla wygody dziedzica i okolicznych plantatorów, Cukrownia Ciechanów urządziła to skład buraczany. Uprawiano też rzepak, mak i białą koniczynę. W majątku solidne były budynki gospodarcze, piękny 2,5 hektarowy park, ogród oraz stylowy murowany, parterowy z mieszkalnym poddaszem dworek wzniesiony w ostatnim dwudziestoleciu XIX w. dla rodziny Rapackich.

Podczas okupacji Niemcy we dworze zorganizowali Zarząd Majątków Ziemskich, pozostających w ich administracji i położonych w okolicach Mławy. Od zachodu dobudowali nowe skrzydło, połączone parterowym łącznikiem.

W roku 1945 większość majątku została rozparcelowana, a we dworze ulokowano Szkołę Rolniczą, uposażając ją w 57-ha ziemi. W 1947 r. było tu Gimnazjum Rolnicze Koedukacyjne, a w 1948 r. miało pierwszą klasę z 30 uczniami. W 1951 r. nastąpiła rozbudowa szkoły (dworku). Przybyło piętro i częściowo zmienił się układ wnętrz, a dach pokryto eternitem. Budynek po przebudowie nabrał cech klasycystycznego pałacu.

W 1955 r. była tu Szkoła Traktorzystów, zaś od 1977 r. 3-letnia Zasadnicza Szkoła Rolnicza. Pod koniec lat 90-tych XX w., w zmienionych warunkach ustrojowych, zmalała liczba uczniów, a wysokie koszty eksploatacji budynku doprowadziły do zamknięcia szkoły w 2000 r.

W latach 2002-2005 przeprowadzono kolejną przebudowę i adaptację obiektu (ze środków powiatowych) dla potrzeb planowanego tutaj Domu Pomocy Społecznej. Nadbudowano m.in. piętro nad łącznikiem, co umożliwiło wykonanie jednolitego pokrycia dachowego nad całością. Po 5 latach szukania gospodarza od kwietnia 2010 r. do pałacu wprowadził się Dom Pomocy Społecznej dla Osób Psychicznie Chorych, który prowadzi Fundacja „Zdrowa Jesień” z Płońska.

Z dawnych zabudowań folwarcznych do naszych czasów przetrwała jedynie murowana obora i piwnica. Z dawnego parku krajobrazowego, utworzonego w połowie XIX w., zachowała się wschodnia aleja dojazdowa wyznaczona przez kasztany oraz wiele innych gatunków drzew m.in. dębów, świerków, klonów, wiązów, brzóz itp.

W Bogurzynie można również zobaczyć:
- neogotycki kościół pw. Św. Doroty wzniesiony w 1862 r. z bogatym wyposażeniem,
- drewnianą parterową plebanię z początku XX w.,
- cmentarz, na którym utworzono lapidarium (miejsce, gdzie zgromadzono najstarsze i najpiękniejsze groby i nagrobki z XIX i początek XX w., tutaj także pochowani są członkowie rodziny Rudowskich),
- grodzisko – zwane potocznie okopem, usytuowane za wsią w dolinie Mławki, datowane na XI w.

W Bogurzynie, ze znanych ludzi, urodził się w 1907 r. Józef Leszczyński – nauczyciel, badacz i autor opracowań w zakresie szkolnictwa w powiecie mławskim.

Janusz Dębski