Wspominamy ks. dra płk Jana Więckowskiego

Ks. dr płk Jan Więckowski urodził się w Mnichowie, w powiecie jędrzejowskim, 27 grudnia 1884 roku z ojca Józefa i matki Florentyny ze Szprochów.

Rodzina Prus-Więckowskich herbu półtora krzyża była rodziną szlachecką. W 1903 roku Jan Więckowski ukończył gimnazjum w Piotrkowie Trybunalskim i w tym samym roku został przyjęty do Seminarium Duchownego w Płocku.

Ks. Jan Więckowski wykazywał zawsze duże zdolności muzyczne. W seminarium duchownym miał szczęście trafić na ks. prałata Eugeniusza Gruberskiego znanego kompozytora muzyki kościelnej.

Już w seminarium był organizatorem chóru śpiewaczego oraz seminaryjnej orkiestry.

Święcenia kapłańskie otrzymał z rąk biskupa Antoniego Juliana Nowowiejskiego 24 czerwca 1909 roku.

W lipcu 1909 roku został mianowany wikariuszem w Czyżewie. We wrześniu 1911 roku został przeniesiony jako wikariusz do Czerwińska pod opiekę proboszcza ks. prałata Eugeniusza Gruberskiego, swego mistrza muzycznego z czasów seminarium duchownego w Płocku.

W czerwcu 1914 roku udaje się na studia filozoficzne na paryską Sorbonę oraz jednoczesne studia muzykologiczne w konserwatorium w Paryżu. Na Sorbonie uzyskuje licencjat z filozofii, a także kończy konserwatorium muzyczne z najwyższą lokatą „maxima cum laude”.

W czasie I wojny światowej angażuje się w tworzenie chórów śpiewaczych, staje się kapelanem Polonii francuskiej oraz szczególną troską obdarza emigrantów weteranów Powstania Styczniowego, a także Polaków weteranów wojny francusko-pruskiej z lat 1870-1871.

W latach 1914-1916 stara się rozbudzać w Polonii francuskiej nastroje patriotyczne i proniepodległościowe, współpracuje z Komitetem Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce kierowanym przez Henryka Sienkiewicza oraz jego żonę w Vevey w Szwajcarii.

Po rewolucji lutowej w Rosji z polecenia żony Henryka Sienkiewicza bada sprawę przychylności nastawienia nowej władzy rosyjskiej dla sprawy Polski.

Wydaje też dla żołnierzy polskich książeczkę do nabożeństwa, która rozeszła się w tysięcznych nakładach i miała trzy wznowienia wydawnicze.

Od 1915 roku ks. Więckowski zostaje kapelanem jeńców Polaków we Francji przejętych z armii niemieckiej.

Z chwilą sformowania Armii Polskiej we Francji ks. Więckowski wyruszył razem z żołnierzami na front.

Był na pierwszej linii walk, ratował żołnierzy, wynosił rannych, odprawiał msze w okopach, słynny jest przypadek uratowania życia kpt. Stefana Zygadlewicza przez ks. Więckowskiego.

Szczególnie istotne dla politycznego wymiaru sprawy polskiej i pozycji negocjacyjnej Komitetu Narodowego Polskiego było zaangażowanie się ks. Więckowskiego w odprawianie mszy polowych, w których uczestniczyło dowództwo francuskie Armii Polskiej oraz przedstawiciele Komitetu Narodowego Polskiego z Romanem Dmowskim na czele.

Ks. Więckowski zorganizował całe duszpasterstwo Armii. Do czasu przybycia generała Hallera do Francji był najważniejszą osobą pełniącą funkcję mediatora, tłumacza między Polakami a dowództwem francuskim, co było tym istotniejsze, że prawie wszyscy Polacy nie znali francuskiego.

Ponadto, organizował życie obozowe, był wykładowcą w szkole oficerskiej w Quintin, organizował chóry śpiewacze w armii, pomagał medykom opatrywać rannych, uczestniczył w wypadach jednostek szturmowych pomagając żołnierzom, nie bał się narażać na ogień karabinów czy armat, w pewnym momencie walk uległ zatruciu gazem.

Powszechnie znany jest wpływ ks. Więckowskiego na formację intelektualną i moralną kadry oficerskiej Błękitnej Armii.

Ksiądz Więckowski zdając sobie sprawę jak ważna jest rola kapelana w armii dla żołnierzy stale zagrożonych śmiercią zawsze chodził ubrany w sutannę a nie mundur oficera.

Był także delegowany na inspekcje wojsk polskich do Włoch oraz bezpośrednio do Rzymu, gdzie formowano Armię Polską z jeńców Polaków z armii Austro-Węgierskiej.

Ks. Więckowski uzyskał w ministerstwach Królestwa Włoch stosowne zezwolenia dla jeńców Polaków, a w Sekretariacie Stanu Stolicy Apostolskiej złożył podziękowania za sztandar ofiarowany Armii Polskiej przez papieża Benedykta XV.

O znaczeniu ks. Więckowskiego dla Armii Polskiej we Francji niech świadczy rozkaz 54a gen. Hallera z 30 sierpnia 1919 roku odczytany przed frontami wszystkich jednostek armii: „Ksiądz Więckowski Jan, dziekan Armii Generała Hallera, Niepospolity Kapelan, piękny charakter, pełen poświęcenia i umiłowania sprawy odbudowania Ojczyzny.

Wstąpił do Armii Polskiej we Francji i wyruszył w pole jako kapelan I Pułku Strzelców na front francuski.

Nieodstępny towarzysz żołnierza czy to w czasie największych walk na polach Francji, gdzie niósł pociechę religijną i pomoc moralną czy też w obozach we Francji, a zwłaszcza Quintin, w szkole Oficerskiej, gdzie z powodu swych zalet i inteligencji ma wpływ na oficerów.

Od 6 lipca 1917 roku do listopada był kapelanem 1 Pułku Strzelców we Francji, od listopada 1918 do marca 1919 roku był kapelanem i wykładowcą w szkole oficerskiej w Quintin, od marca do czerwca 1919 roku był Naczelnym Kapelanem Armii Generała Hallera przy Sztabie Armii gen Hallera, od lipca 1919 roku był dziekanem „ad interim” Armii Generała Hallera.

Po powrocie do Polski wraz z Armią gen. Hallera w związku z toczącą się wojną Polsko – bolszewicką (1919-1921) udaje się na front i walczy przeciw bolszewikom w walkach pod Lwowem i na lwowskim odcinku frontu.

Za zasługi wojenne zostaje odznaczony krzyżem Virtuti Militari, trzykrotnie „Krzyżem Walecznych”, a od Papieża Benedykta XV otrzymuje komandorię św. Grzegorza.

Ks. Jan Więckowski zostaje odznaczony innymi polskimi orderami oraz orderami armii sprzymierzonych w łącznej liczbie 21.

Po zakończeniu bezpośrednich walk ks. Dziekan Jan Więckowski udaje się na dalsze studia muzykologiczne przerwane koniecznością zaangażowania się w sprawy Polskiej Armii we Francji czy wojną Polsko-bolszewicką.

Początkowo udaje się na studia muzyki gregoriańskiej do francuskich ojców Benedyktynów na wyspie Wight w Anglii następnie przez 10 miesięcy kształci się w Szwajcarii i w Belgii a także w Kolonii, Koblencji, Trewirze a później przez dwa lata w Rzymie gdzie w 1922 roku otrzymuje stopień doktora muzyki kościelnej po przedstawieniu tezy o wpływie notacji bizantyjskiej na muzykę łacińską.

Od sierpnia 1922 roku mieszkał w Warszawie na ul. Miodowej 16, będąc w tym czasie czynnym członkiem zarządu weteranów Armii Polskiej we Francji, a także kanclerzem i prezesem kapituły orderu „Miecze Hallerowskie”.

W okresie lat 1923 - 1926 usiłował bezskutecznie utworzyć katedrę muzykologii na Uniwersytecie Warszawskim.

W lipcu 1926 roku zgłasza się na wikarego do Zegrza, w lipcu 1927 roku zostaje proboszczem w Pawłowie gdzie odbudowuje zniszczony po I wojnie światowej zabytkowy kościół wraz z budynkami parafialnymi.

W listopadzie 1929 roku zostaje proboszczem w Korczewie, gdzie za sprzedaną część swojej prywatnej kolekcji książek, funduje nowe organy.

Będąc proboszczem różnych parafii przygotowywał kolejne prace muzykologiczne szczególnie w zakresie paleografii muzyki łacińskiej, polifonii klasycznej i chorału gregoriańskiego.

O znaczeniu jego badań naukowych niech świadczy fakt, że 10 zbiorów jego prac naukowych zakupił Uniwersytet w Lipsku w 1931 roku za sumę 10 tysięcy złotych, uznając je za bardzo ważne z punktu widzenia badań muzykologicznych.

Obecny był także kpt. Stefan Zygadlewicz, któremu ks. Więckowski uratował życie. Wieko trumny przyozdobione było tylko jednym wieńcem — od chóru parafialnego.

Krzyż Wojenny Orderu Virtuti Militari V klasy, Krzyż Walecznych, Order Polonia Restituta, Komandoria św. Grzegorza, Rycerski Żelazny Krzyż Jadźwingów, Gwiazda Górnośląska, Order Związku Legionistów Puławskich, Miecze Hallerowskie, Odznaka Oficera Armii Polskiej we Francji „Orzeł w Rombie”, Odznaka Byłych Żołnierzy w Rosji Centralnej 1917 – 1919, Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi, Odznaka Krzyża na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi, Krzyż za wybitną Działalność Na Polu Ratowania Mienia Polskiego, Zabytków i Dzwonów Na Terytorium b. Cesarstwa Rosyjskiego w latach 1915 – 1919, Medal Zwycięstwa za Obronę Cywilizacji 1914 – 1918, Krzyż Waleczności Byłej Ochotniczej Sprzymierzonej Armii gen. Bułak-Bałachowicza, Krzyż Żołnierzy Polskich z Ameryki, Order I Korpusu Polskiego gen. Dowbor-Muśnickiego, Odznaka Pamiątkowa Wojskowej Straży Kolejowej, Medal Pamiątkowy za wojnę 1918 – 1921, Krzyż św. Jerzego, Krzyż Niepodległości.
Informacje dra Grzegorza Majewskiego