W gminie Radzanów, w odległości dwóch kilometrów od siebie, leżą dwie wioski: Bońkowo Kościelne i Bońkowo Podleśne. Jedną z atrakcji tych terenów jest dziewiętnastowieczny dworek.
Etymologia słowa Bońkowo jest bardzo stara i pochodzi od pogańskiego imienia Bonisław. Pierwsza źródłowa wzmianka o Bońkowie Kościelnym (pierwotna nazwa Bonkowo) pochodzi z roku 1431, zaś Bońkowo Podleśne po raz pierwszy zostało wymienione w 1494 r. i oznacza wieś leżącą pod lasem.
Obydwie miejscowości w XV w. należały do powiatu szreńskiego. Historia tych dwóch wsi na przestrzeni wieków jest bardzo podobna, z tą różnicą, że w Bońkowie Kościelnym była większa własność ziemska (Bońkowscy herbu Brodzic?, Korab? i Rudowscy herbu Prus II), zaś Bońkowo Podleśne było własnością drobnej szlachty. Dopiero w II połowie XIX w. zaznaczyła się tu większa własność ziemska. Wtedy to wzniesiono, do dziś zachowany, dworek (po 1875 r.).
Nieznany jest właściciel ani twórca budowli. W tym czasie we wsi działał wiatrak, kuźnia i karczma. Ze szczątkowych informacji wynika, że właścicielem majątku w 1909 r. był Władysław Śliwowski (brak danych o powierzchni gospodarstwa). „Spis Ziemian Rzeczypospolitej Polskiej” z 1930 r. podaje, że właścicielem majątku był wówczas Gordiusz Bendyk, a obszar jakim zarządzał wynosił 78 ha. Taki stan utrzymywał się do 1939 r.
W czasie II wojny światowej folwarkiem zawiadamiał najprawdopodobniej niemiecki zarządca. Po zakończeniu działań wojennych we dworku ulokowano szkołę podstawową i mieszkanie dla nauczyciela (na poddaszu). Po likwidacji szkoły w 1975 r. wprowadzono tu trzy rodziny, które bezkarnie go zdewastowały.
Obecnie dworek jest własnością gminy Radzanów i zamieszkiwany przez dwie pojedyncze osoby. Budowla jest w bardzo złym stanie technicznym i wymaga natychmiastowego remontu lub przynajmniej zabezpieczenia przed dalszą degradacją. W ostatnim czasie próbowano sprzedać obiekt, lecz nie znalazł się odpowiedni kupiec.
Budowla nie ma cech stylowych, murowany z cegły, boniowany na narożach, wzniesiony na planie prostokąta, parterowy z mieszkalnym poddaszem, podpiwniczony. Pięcioosiowy od frontu, trójosiowy od tyłu, gdzie później dobudowano małą sionkę.
Okna w elewacji frontowej ujęte w profilowane obramowania zamknięte łukami odcinkowymi. Układ wnętrz dwutraktowy, z sienią pośrodku traktu frontowego. Dach kryty dachówką, dwuspadowy. Wokół pozostało kilka starych drzew. Po dawnych zabudowaniach folwarcznych nie ma już śladu.
We wsi warto także obejrzeć kilka starych drewnianych domów wybudowanych na tzw. rybi ogon (częściowo przekształcone z okresu międzywojennego) oraz chłopską chałupę, krytą strzechą, wybudowaną przed 1914 r. i studnię – żuraw jeden z dwóch znajdujących się na terenie powiatu mławskiego. Przy wjeździe do wsi znajduje się najpiękniejszy krzyż, osadzony na kamiennym cokole z 1910 r.
Obecnie wieś zamieszkuje ok. 200 osób w ponad 40 gospodarstwach, gdzie połowa mieszkańców zajmuje się rolnictwem. We wsi jest także sklep i budynek OSP, posiada wodociąg i telefony. Ze względu na czyste powietrze, piękne krajobrazy i różnorodną przyrodę, miejsce to upodobali sobie mieszkańcy Warszawy, którzy przyjeżdżają tu na całoroczny wypoczynek.
Najstarszym i najpiękniejszym zabytkiem Bońkowa Kościelnego jest kościół pw. NMP – pierwotna kaplica drewniana pw. Św. Wojciecha, zniszczona na przełomie XVII/XVIII w. Obecną świątynię wzniesiono w 1810 r. kosztem Piotra Rudowskiego, właściciela Bońkowa jako prywatną kaplicę.
Następnie od 1910 r. filia parafii Dąbrowa. Budowla posiada cechy późnego baroku: murowana z cegły, otynkowana, na planie prostokąta, jednonawowa, dach dwuspadowy, kryty blachą. Ołtarz główny pochodzi z czasów budowy kościoła z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Godne uwagi są: ambona barokowo-klasycystyczna i tablica epitafijna rodziny Rudowskich z 1836 r. Wokół kościoła zachowało się kilka leciwych kasztanowców.
Odwiedzając te miejsca warto także obejrzeć ponad 100-letni drewniany oryginalny krzyż znajdujący się przy drodze do Wróblewa, upamiętniający znaną bitwę powstańczą z 1836 r., w której dowodził Zygmunt Padlewski.
Janusz Dębski
![Moja najbliższa okolica w zabytkach godnych uwagi (I) [ZDJĘCIA]](https://m.wm.pl/2020/07/z4/06-280032-636326.jpg)
Komentarze (2) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Dodaj komentarz Odśwież
Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych
Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez
Ghbbj #2469617 | 31.0.*.* 24 mar 2018 07:28
Po dworku nie ma już nawet śladu
!
odpowiedz na ten komentarz
Sebas #2046220 | 83.9.*.* 14 sie 2016 19:20
W 1836 roku dopiero urodził sie Zygmunt Padlewski więc nie mógł brac udziału w potyczce. Nastąpiła pewnie zatem pomyłka w dacie. Powinno być 1863 rok
!
odpowiedz na ten komentarz