Warto zobaczyć: Cmentarz parafialny przy kościele św. Wawrzyńca w Mławie

Istnienie cmentarza parafialnego w Mławie jest ściśle związane z najstarszym kościołem mławskim, który znajdował się na terenie grodu zwanym Kozielsk, który miał wezwanie św. Wawrzyńca.

Następnie z chwilą lokacji miasta, dzielnica ta ok. 1420r. została włączona do Mławy. I dlatego możemy powiedzieć, że nasi praojcowie mieszkali w Kozielsku i byli protoplastami prawdziwej Mławy.

Ścisłej daty powstania cmentarza nie ustalono, ale miało to miejsce zapewne w XI w. I w tym okresie pojawiły się pierwsze pochówki wokół kamiennej rotundy? Z dokumentów kościelnych z początku XVIII w. wynika, że także zaczęto chować w kościółku w specjalnej krypcie pod ołtarzem św. Wojciecha, a później pod prezbiterium (byli to duchowni i zasłużeni dla Mławy).

Z akt wizytacyjnych parafii mławskiej możemy prześledzić zamknięcie cmentarza przy Kościele św. Trójcy (ostatnie pochówki miały miejsce ok. 1805r.) oraz rozwój cmentarza przy Kościele św. Wawrzyńca. W 1817r. cmentarz ten był mniejszy od cmentarza w rynku i liczył 70 łokci długości i 87,5 łokcia szerokości.

Dopiero w 1864r. został poszerzony o teren dawnego folwarku należącego do misjonarzy św. Wincentego a Paulo, którzy w tym czasie opuścili Mławę i stał się największą mławską nekropolią.

Alejki przecinające cmentarz ( po za alejami głównymi nie tworzą przemyślanej struktury geometryczno – przestrzennej). Jest to spowodowane ukształtowaniem wzniesienia sukcesywnym powiększeniem powierzchni grzebalnej.

W 1933r. cmentarz parafialny ogrodzono parkanem z kamienia, który został zniszczony w czasie II wojny światowej przez Niemców. Dzięki ofiarności braci Hausmanów i Kazimierza Żbikowskiego w 1964r. parkan odbudowano.

Do roku 1939 honorowym miejscem pochówku dla ludzi zasłużonych były katakumby. Mieściły się one po prawej stronie, tuż za wejściem głównym. Była to budowla murowana z czerwonej cegły (otynkowana), trzy poziomowa o długości kilkunastu metrów. Ze względu na zły stan techniczny, rozebrano ją w latach 50-tych XX w.

Na naszym cmentarzu dawniej istniała specjalna kwatera, gdzie chowano przestępców i samobójców. Obecnie takiego miejsca nie ma i wszyscy zmarli chowani są do ziemi poświęconej.

Do naszych czasów zachowało się ok. 150 zabytkowych grobów, nagrobków i tablic (które czekają na wpis do rejestru zabytków) oraz groby zasłużonych obywateli Mławy i regionu, a także tych którzy na przestrzeni wieków walczyli o niepodległą Polskę. A przede wszystkim tych bezimiennych, którzy tworzyli historię naszego miasta.

Dwa najstarsze zachowane krzyże znajdują się po lewej stronie świątyni z 1863r. i 1866r. Projektantem tych artystycznych płyt nagrobnych, krzyży i figurek wykonywanych z kamienia, marmuru, piaskowca był mławski rzeźbiarz Józef Świtoń, który tworzył swoje dzieła do roku 1939.

Aby dostać się na szczyt wzniesienia cmentarnego trzeba pokonać pięćdziesiąt schodów. Mają one 4,5 m szerokości, a każdy schodek ma wymiary: 4,5 m szerokości i 15 cm wysokości. Co osiem stopni znajduje się obszerny podest o wymiarach 4 x 5 m. Tam można odpocząć lub skręcić w jedną z bocznych alejek.

Oprócz bramy głównej (od zachodu) jest jeszcze jedna brama od strony północnej oraz mała bramka od południa zainstalowana po II wojnie światowej. Na terenie cmentarza znajdują się trzy ujęcia wody. Dawniej były to studnie, a po wojnie pąpki ssąco - tłoczące. W tej chwili obmurowane, zakończone współczesnymi kranami. Główne alejki dla wygody odwiedzających cmentarz pokryto kostką betonową.

Do dziś zachowana świątynia na wzgórzu cmentarnym została wzniesiona w 1786r. staraniem ówczesnych misjonarzy. W czasie wojen napoleońskich (1807-15) użytkowany jako magazyn. W latach 1870-86 odbywały się tu nabożeństwa przeniesione z Kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Trójcy.

Budowla jest murowana, otynkowana, późno barokowa. Salowy usytuowany na planie prostokąta. Po bokach kwadratowe kruchta i zakrystia. Wnętrze pokryte jest stropem drewnianym. W zakrystii sklepienie kolebkowo – krzyżowe. W nawie okna zamknięte odcinkowo. Chór muzyczny wsparty na trzech arkadach. Dachy dwuspadowe kryte dachówką.

Do najstarszych zabytków w kościele należą: obrazy świętych – Wojciech Biskupa, Wawrzyńca i Chrystusa ukrzyżowanego datujące się na trzecie ćwierćwiecze XVIII w. oraz kilka marmurowych epitafi także z wieku XVIII. Remontowany i odnawiany kilkakrotnie np w 1961r. Obecnie służy jako kościół filialny – przedpogrzebowy.

Podsumowując, choć nasza nekropolia nie może równać się z warszawskimi Powązkami to jednak wchodzi w skład ogólnego, naszego, narodowego dziedzictwa i warty jest udokumentowania i szczegółowego opracowania.
Dla mnie to miejsce jest zaczarowane i magiczne, tak szczególnie piękne jesienią i stanowi wspaniałą wizytówkę Mławy.

Janusz Dębski