Warto zobaczyć: dworek w Unikowie

Najwcześniejsze wzmianki o tej wsi, położonej na obrzeżach gminy Strzegowo przy drodze Niedzbórz – Ciechanów, znajdują się w XV-wiecznych dokumentach (1414 r.).

Jak podaje „Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich”, już w 1827 r. był tu rozległy folwark (115 mieszkańców oraz 13 domów). Włości obejmowały również przyległą kolonię Unikowo, liczącą 35 mieszkańców i 5 domów. Ówczesny okazały drewniany dwór zamieniono na murowany w drugiej połowie XIX w.

Według źródeł z 1905 r. majątek Unikowo-Unikówko k. Ciechanowa należał do Andrzeja Jaworowskiego, natomiast w „Spisie ziemian Rzeczypospolitej Polskiej z 1930 r.” figuruje nazwisko nowego właściciela Wacława Modrzejewskiego. Ta rodzina zarządzała ponad 500-hektarowymi dobrami do wybuchu II wojny światowej. W Unikowie zajmowano się przede wszystkim sadownictwem.

Podpiwniczoną budowlę wzniesiono na planie długiego prostokąta. Jest murowana z cegły i otynkowana. Pośrodku frontowej elewacji dworu znajdują się piętrowe ryzality. Od strony parku zachował się otwarty taras ze schodami, a nad nim na wysokości pierwszego piętra żeliwny balkon, wsparty na konsolach. Dwuspadowy dach w części środkowej (piętrowej) jest kryty blachą, natomiast po bokach- eternitem.

Podczas działań wojennych południową część dworu zniszczył pocisk artyleryjski. Po 1945 r. budynek zaadaptowano na szkołę podstawową oraz na mieszkania dla nauczycieli. Na początku lat 70. przeprowadzono, bez nadzoru konserwatorskiego, kapitalny remont obiektu. Właśnie wtedy dwór stracił swoje cechy stylowe. Drewniane stropy zastąpiono murowanymi, wspartymi na stalowych belkach, a dach pokryto nową blachą.

Po likwidacji amfiladowego układu pomieszczeń prawie na całej długości budynku zrobiono korytarz, z którego można było wejść do każdej izby na parterze. Zamurowano też otwory wejściowe: główne wejście do szkoły wykonano w przybudówce od strony wschodniej, natomiast od zachodu zrobiono klatkę schodową prowadzącą do mieszkań na poddaszu i strychu. Na koniec wszystkie elewacje pozbawiono szczegółów architektonicznych i dziś nie wiadomo, jak wyglądały one przed remontem. Teraz niezabezpieczony budynek stoi otworem i niszczeje.

Wokół dworu zachowały się pozostałości parku m.in. dwa 150-letnie jawory uznane za pomniki przyrody oraz pięć ponad stuletnich okazów buków i jaworów.
Po dawnych zabudowaniach folwarcznych nie ma już śladu, zaś w samej wsi zachowało się kilka drewnianych domów (częściowo murowanych) powstałych w latach międzywojennych. Do naszych czasów zachowały się dwa metalowe krzyże. Pierwszy na cokole z kamienia polnego z lat 20-tych XX w. – stoi pośrodku wsi. Drugi zaś usytuowany na północ od wsi, przy lesie, gdzie corocznie pielgrzymi z Warmii i Mazur idąc do Częstochowy zatrzymują się tu na odpoczynek i modlitwę.

Obecnie w Unikowie mieszka 200 osób w 47 domach. Większość mieszkańców zajmuje się rolnictwem. We wsi znajdują się 2 sklepy i budynek Ochotniczej Straży Pożarnej z remizą.

Janusz Dębski