Warto zobaczyć: dworek w Dąbku

Dąbek to wieś położona w gminie Stupsk w odległości 12 kilometrów od Mławy. Najprościej dostać się tam, jadąc drogą Warszawa – Gdańsk, a potem jeszcze dwa km drogą lokalną.

Historia tej miejscowości i okolic sięga bardzo zamierzchłych czasów. Na początku lat 90-tych, przez 3 lata Muzeum Ziemi Zakrzeńskiej prowadziło badania archeologiczna na terenie wsi, gdzie odkryto dawne cmentarzysko, odkopując 39 obiektów należących do kultur przeworskiej i wielbarskiej. Cmentarzysko jest datowane na okres od pierwszego wieku przed naszą erą do trzeciego wieku naszej ery.

Pierwsza historyczna wzmianka o miejscowości pochodzi z 1319 r. Następna z roku 1349 kiedy to Dąbek wymienia się jako wieś znajdującą się w Kasztelani Wyszogrodzkiej i należącą do księżnej Elżbiety (matki Bolesława III). Następne informacje możemy znaleźć w aktach procesów polsko- krzyżackich w 1413 r.

Według spisów hipotecznych Dąbek do 1 maja 1796 r. należał do Teodora Radzymińskiego, po nim do 1835 r. do Klemensa Radzymińskiego, później do połowy XIX w. do Ignacego Popkowskego, który posiadał rozległy folwark z przyległościami. Obejmował on obszar 1517 mórg (750ha), posiadał 15 budynków, w tym 3 murowane i 12 drewnianych. Wieś w tym czasie zamieszkiwało 196 osób a dymów - domów było 28 (dane ze Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego…).

W drugiej połowie XIX w. właścicielami wsi i dóbr została rodzina Doberskich, która gospodarowała tu nieprzerwanie do 1939 r. Jak podaje „Spis Ziemia Rzeczypospolitej Polskiej w roku 1930” majątek należał wówczas do Kazimierza Doberskiego.

Zaraz po zakończeni wojny we dworze ulokowano szkołę podstawową i przedszkole, które mieściły się w nim do 1973 r. W następnych latach pozostawał niezagospodarowany, co w konsekwencji doprowadziło do znacznej ruiny dworu. Apogeum „śmierci technicznej” nastąpiło na początku lat 80-tych (popękane ściany, wilgoć, zawalone i przegniłe stropy, dziurawy dach i wreszcie zupełny brak stolarki oraz pozostałych elementów wyposażenia). Ratunek przeszedł na czas, choć Urząd Wojewódzki w Ciechanowie długo zastanawiał się nad koncepcją wykorzystania obiektu.

Planowano tu dom starców, ewentualnie ośrodek dla narkomanów i alkoholików. Ostatecznie stworzono tu Krajowy Ośrodek Mieszkalno – Rehabilitacyjny dla chorych na Selerosis Multiplet (stwardnienie rozsiane). Wykonawcą tego przedsięwzięcia było Mławskie Przedsiębiorstwo Budowlane Insbud S.A., a całość została oddana w lipcu 1994 r.

Przeprowadzono gruntowny remont dworu oczyszczając go z późniejszych dobudówek; w czasie prac rewaloryzacyjnych poprawiono także i uszlachetniono jego architekturę.

Od strony zachodniej dwór jest połączony z pozostałymi, nowymi budynkami ośrodka. Cały teren uporządkowano i ogrodzono, wytyczając nowe alejki, sadząc nowe drzewa i krzewy ozdobne oraz zakładając kwietniki, a wszystko po to by doprowadzić park do dawnej świetności. Dodatkowo kupiono przyległy kawałek terenu z dwoma stawami, które zostały wykorzystane jako miejsce rekreacyjne dla pensjonariuszy i pracowników. Niedawno zaś dobudowano dwa nowe skrzydła dla chorych.

Do dziś zachowany dworek został wybudowany na początku połowy XIX w. dla rodziny Doberskich. Neorenesansowy, murowany z cegły i otynkowany, częściowo boniowany. Parterowy, podpiwniczony z mieszkalnym poddaszem i z piętrowym trójosiowym ryzalitem środkowym, od frontu zwieńczony trójkątnym szczytem.

Elewacja frontowa jest dodatkowo ożywiona dwoma pozornymi ryzalitami skrajnymi; przed środkowym znajduje się otwarty taras ze schodami oraz dodatkowy podjazd dla wózków inwalidzkich. Układ wnętrz, niegdyś dwutraktowy częściowo zmieniono. Zachowano dachy cztero i dwuspadowe, naczółkowe, kryte blachą. Z dawnych zabudowań folwarcznych zachowały się jedynie murowane: stajnia w pobliżu dworu i trochę dalej obora.

Z bardzo dużego XIX-wiecznego parku krajobrazowego pozostało niewiele starych drzew. Na szczególną uwagę zasługują dwa dęby (pomniki przyrody) rosnące przed dworem oraz bardzo piękna i dobrze zachowana aleja grabowa – ciągnąca się na obrzeżach parku, a także pojedyncze lipy, klony, kasztany, świerki i modrzewie.

Dworek w Dąbku jest jednym z najpiękniejszych obiektów na Północnym Mazowszu oraz jest przykładem wzorcowego odrestaurowania i wykorzystania dla celów publicznych.

Na terenie miejscowości znajduje się kilka murowanych domów z lat 20-30 XX wieku, drewniana chałupa wzniesiona na początku XX wieku oraz pięć metalowych krzyży na podmurówkach z kamieni i betonu (najstarszy z końca XIX wieku).

Obecnie Dąbek jest miejscowością bardzo ludną, zamieszkuje w niej ponad 550 osób w ponad 140 gospodarstwach. Rolnictwem zajmuje się ok. 20 gospodarzy, pozostali to renciści i emerycie oraz pracujący w Mławie i okolicy. We wsi znajdują się trzy sklepy i jedna firma przewozowa. W centrum stoi budynek, w którym znajduje się OSP, świetlica, Szkoła Podstawowa (kl. I-III) i filia biblioteki w Stupsku.

Janusz Dębski