Walka z dezinformacją musi być skuteczna! 12 sprawdzonych metod.

Ustalić wroga

Zacznijmy od identyfikacji wroga, jakim dezinformacja i tzw. fake newsy [z angielskiego — fałszywe wiadomości] z pewnością są. Owe fałszywe wiadomości — w tym propaganda i mistyfikacja — to wprowadzające w błąd informacje prezentowane jako wiadomości. Ich celem jest najczęściej zniszczenie reputacji osoby lub podmiotu, ale też zyski z reklam. Pierwszy raz terminu „fake news” użyto w latach 90. XIX w., kiedy amerykańscy wydawcy gazet Joseph Pulitzer i William Hearst rywalizowali o publiczność z pomocą sensacyjnych doniesień, przedstawiając plotki jako fakty. Tak powstało „żółte dziennikarstwo”, a niedorzeczne wieści odegrały niechlubną rolę w doprowadzeniu USA do wojny hiszpańsko-amerykańskiej w 1898 roku. W końcu doszło do ostrej reakcji na brak rzetelności dziennikarskiej: społeczeństwo domagało się bardziej obiektywnych i wiarygodnych źródeł wiadomości, co stworzyło niszę — tak powstał „The New York Times”, a żółte dziennikarstwo na jakiś czas straciło swoją moc — aż do czasu wiadomości internetowych…
Dziś dezinformacja polega na rozpowszechnianiu fałszywych informacji ze szkodliwymi zamiarami i czasami jest generowana i propagowana przez wrogie podmioty zagraniczne, zwłaszcza podczas wyborów. Według innych definicji fałszywe wiadomości obejmują artykuły satyryczne błędnie interpretowane jako autentyczne oraz artykuły zawierające nagłówki sensacyjne lub zachęty do kliknięcia. Ze względu na tę różnorodność rodzajów fałszywych wiadomości badacze zaczynają preferować zaburzenie informacyjne jako termin neutralny i informacyjny.
Częstość występowania fałszywych wiadomości wzrosła wraz z niedawnym rozwojem mediów społecznościowych, zwłaszcza Facebook News Feed, a te dezinformacje stopniowo przenikają do mediów głównego nurtu. Na rozprzestrzenianie się fałszywych wiadomości ma wpływ kilka czynników, takich jak polaryzacja polityczna, polityka postprawdy, motywowane rozumowanie, błąd potwierdzenia i algorytmy mediów społecznościowych. Tak czy siak — dezinformacja stanowi zagrożenie dla systemów opierających się na wspólnych faktach. I trzeba z nią walczyć — nie tylko z poziomu dziennikarza, ale też czytelnika / widza / słuchacza / użytkownika portali internetowych.

Tylko skuteczne sposoby

Oto kilkanaście sprawdzonych sposobów przeciwdziałania dezinformacji, które możemy wszyscy stosować na co dzień, pamiętając, że to jednocześnie zasady ochrony podstawowych zasad demokracji naszego narodu.
1. Uczmy się
Pamiętajmy, czym jest dezinformacja i w jaki sposób się rozprzestrzenia. Nauczmy się też rozpoznawać popularne taktyki: fałszywe wiadomości, deepfakes i zmanipulowane obrazy.
2. Sprawdzamy, sprawdzamy, sprawdzamy!
Zanim udostępnisz informację lub w nią uwierzysz, sprawdź jej źródło i wiarygodność. Sprawdzaj fakty, korzystając z niezawodnych organizacji i stron sprawdzających fakty: Snopes, FactCheck.org i PolitiFact.
3. Sprawdźmy źródła
Nie polegajmy na jednym źródle. By zapewnić dokładność, należy powiązać informacje z wieloma renomowanymi źródłami. Nazywa się to czytaniem krytycznym lub czytaniem poziomym.
4. Myślimy krytycznie
W dzisiejszych czasach warto być sceptycznym wobec sensacyjnych twierdzeń i nagłówków stanowiących przynętę do kliknięcia. Myśl krytycznie i poddawaj w wątpliwość wiarygodność informacji — czy te informacje coś wnoszą, czy mają cię jedynie podburzyć? Jeśli to drugie, to jest to czerwona flaga.
5. Sprawdzamy daty
Upewnijmy się, że informacje są aktualne. Stare informacje prezentowane jako aktualne mogą wprowadzać w błąd. Większość artykułów online ma datę publikacji — najpierw naucz się jej szukać, a dopiero potem zagłębiaj się w to, co znajdziesz poniżej.
6. Promujmy umiejętność korzystania z mediów[/b]
Zachęcaj innych do umiejętności korzystania z mediów. Udostępnij zasoby i wskazówki dotyczące rozpoznawania dezinformacji i dezinformacji. Warto tez wspierać ustawodawstwo wymagające edukacji w zakresie umiejętności korzystania z mediów w szkołach.
7. Dezinformację zgłaszamy!
Jeżeli natkniesz się na dezinformację, zgłoś ją platformie lub witrynie udostępniającej treści i skorzystaj z ich mechanizmów zgłaszania. Bądź czujny w tej praktyce.
8. Przed udostępnieniem — zatrzymaj się
Unikajmy udostępniania informacji, których nie zweryfikowaliśmy. Nawet udostępnianie informacji w celu obalenia informacji może spowodować dalsze rozprzestrzenianie się dezinformacji. Portale społecznościowe ułatwiają udostępnianie, ale to, że możemy, nie zawsze oznacza, że powinniśmy.
9. Warto wiedzieć, komu można zaufać
Preferuj renomowane serwisy informacyjne i uznane instytucje — one znacznie częściej trzymają się standardów dziennikarskich. Choćby dlatego, że dbają o swoich odbiorców i o własną reputację.
10. Konstruktywnie odpychaj
Jeżeli spotkasz osobę rozpowszechniającą dezinformację, podejmij z nią dyskusję opartą na faktach i pełną szacunku. Podziel się źródłami i zachęć do krytycznego myślenia.
Generalnie należy pamiętać, że dezinformacja ma na celu oszukiwać i manipulować, często w sposób odwołujący się do naszych podstawowych ludzkich emocji oraz ukrytych i wyuczonych uprzedzeń. Wszyscy jesteśmy podatni na to zjawisko. Odnośmy się zatem ze zrozumieniem, ale zachowajmy czujność i kwestionujmy wszystko — łącznie z tym artykułem, który po bliższym zapoznaniu się ujawnia podstawową niezgodność faktów pomiędzy nagłówkiem a tekstem. Już wiecie, o co chodzi?

Czy dezinformacja ma przyszłość?

Specjaliści nie mają wątpliwości w kwestii rozwoju dezinformacji w ciągu najbliższych kilku lat — będzie się ona wyłącznie nasilać. Obawiają się także, że uznani i zaufani dostawcy wiadomości będą nadal tracić znaczenie i udział w rynku, w miarę jak podmioty zakłócające zdobywanie odbiorców będą budować swoją popularność na podstawie polaryzującej polityki. Chociaż zróżnicowany i tętniący życiem krajobraz informacyjny jest mile widziany, zaobserwujemy więcej podziałów i zamieszania.
Bardziej pozytywna prognoza byłaby taka, że ludzie staną się na fałszywe wiadomości mniej podatni i bardziej wyczuleni na sztuczki i techniki stosowane w rozpowszechnianiu fałszywych wiadomości. Miejmy nadzieję, że młodsze pokolenia będą dokładniej przeglądać nagłówki gazet i częściej zadawać pytania. Co oczywiście oznacza, że praca dziennikarzy stanie się jeszcze trudniejsza, bo na zaufanie trzeba będzie zapracować od nowa, ale wszystkim nam może to wyjść tylko na dobre. Jeśli jest coś, co ludzie już dziś muszą sobie przyswoić, to fakt, że media społecznościowe są jak pole minowe, po którym należy poruszać się ostrożnie i z największą uwagą!

Wydawca „Gazety Olsztyńskiej” Grupa WM dzięki Polskiej Fundacji Narodowej właśnie rozpoczęła prace nad nowym projektem. Jego celem jest przeciwdziałanie dezinformacji, która przez lata utrwalała zniekształcony wizerunek Polski poprzez rozpowszechnianie zmanipulowanych lub nieprawdziwych faktów historycznych, negatywnie wpływających na dobre imię Polski i Polaków na świecie. W najbliższym czasie będziemy prezentować artykuły, ale także audycje, w których poruszymy ważne kwestie dotyczące tuszowania i fałszowania prawdy historycznej. Zapraszamy do lektury, ale też do czynnego udziału w naszej akcji! Na zgłoszenia od wolontariuszy czekamy pod adresem: kontakt@wm.pl.